شیمی- کانی شناسی تورمالین در رگه‌های کوارتز-تورمالین توده گرانیتی شاهکوه (شرق ایران)

تعداد 27 نمونه از تورمالین رگه‌های کوارتز-تورمالین، گرانیت‌های گرایزنی و میکروگرانیت‌های لوکوکرات توده گرانیتوئیدی شاهکوه (شرق ایران) بوسیله دستگاه الکترون میکروپروب Cambex SX50 مورد تجزیه قرار گرفتند. نتایج حاصل نشان می‌دهند که نمونه‌های تورمالین مورد مطالعه از نوع شورل (Schorl) بوده و سنگهای رسوبی سازند شمشک موجود در حاشیه شمالی توده نفوذی که خود میزبان تعدادی از رگه‌های کوارتز-تورمالین نیز می‌باشند، از طریق تامین عناصر
Fe، Mg ، Ca , Al و احتمالاً B مورد نیاز در تشکیل تورمالین این رگه‌ها نقش مهمی داشته‌اند. تغییرات نسبت( FeO*/ (FeO* + MgO) تورمالین رگه‌های مذکور نیز نشان می‌دهند که هر چه محل این رگه‌ها از سنگهای رسوبی فاصله بیشتری داشته باشد از مقدار این نسبت کاسته می‌شود. این امر نشان می‌دهد که رگه‌های کوارتز-تورمالینی که سنگهای رسوبی را قطع می‌کنند، با منبع سیال تغذیه کننده خود نزدیکتر بوده و بنابراین منبع مواد مورد نیاز برای تشکیل آنها احتمالا در این سنگها قرار داشته و یا از آنها عبور نموده است.
همچنین نتایج الکترون میکروپروب نشان می‌دهند که قلع به عنوان یک عنصر مهم در ساختمان تورمالین رگه‌ها حضور دارد. تصاویر تهیه شده از توزیع پرتو ایکس Sn درکانی‌های مورد بررسی نشان می‌دهند که قلع گاهی اوقات به عنوان یک عنصر فرعی و به صورت پراکنده در ساختمان کانی میزبان موجود بوده و در مواردی نیز به صورت ادخالهای ریز کاسیتریت در ساختمان این کانی حضور دارد. مورد اخیر بیانگر تشکیل کاسیتریت متقدم بر تورمالین است. قرار گرفتن ترکیب تعدادی از تورمالین‌ رگه‌ها در زیر خط شورل-دراویت در نمودار مثلثی
Al 50 Fe50 -Al –Al50 Mg50 نیز بر جانشینی Al بوسیله Fe+³ در یک محیط اکسیدان- که محیط مناسبی برای تشکیل کاسیتریت نیز می‌باشد- دلالت دارد.